یادداشت جلسه ششم؛ جواد خضرایی

بسم الله الرحمن الرحیم

 

حدود اندیشه؛ کمربند ایمنی

یادداشت از جلسه ششم به تاریخ 23/3/94

 

علم در عصر روشنگری، از دیدگاهی نو ترجمه می گردد. علم دیگر از یک سرچشمه­ی قطعی و از منبع حقایق جاویدان، سرچشمه نمی گیرد تا طی یک سلسله مسیر و زنجیره ای مشخص، به سرمنزل واقعیت برسد؛ بلکه علم خود را لابلای همین واقعیت ها می یابد و از باندِ واقعیت، مسیر حرکت و اوج گیری خود را آغاز می نماید. به همین جهت علم فرمی نو به خود می گیرد و روشی خاص برای آن محقق می گردد. تجزیه واقعیت به ساده ترین عناصر سازنده و سپس بازآفرینی آن به دست هنرمند دانشمند، فرآیند تحقق علم را سامان می بخشد. با این روش است که امکان شناخت واقعیت برای پژهشگر فراهم می شود.

این معنای تازه از علم، جهانی جدید را به روی انسان می گشاید و سیلان خروشان فهم نو، به سرعت در عرصه های گوناگون جاری می گردد. با این حال این رشد فزاینده و پرشتاب اندیشه علمی، ضمن اینکه هرچه گسترده تر و رشدیابنده تر می شود، اما جهت خود را حفظ می نماید و از مسیری که برای آن ترسیم شده است خارج نمی گردد. علم تا افق های ناپیدا جلو می رود اما راه را گم نمی کند و منحرف نمی گردد؛ به این خاطر که تنها این واقعیت نیست که حدود حرکت را برای علم مشخص می نماید، بلکه خرد آدمی نیز سهمی به سزا در تعیین کمربند ایمنی مسیر به پیش رفتن دارد.

شناخت و تجربه بدون انسان، بی معناست و با مفاهیم حاضر در نزد انسان است که تجربه را امکان پذیر می کند، اما ذهن انسان برای شناخت حدودی دارد، و همان حدود، حدود علم را نیز تعیین می نماید. حدود شناخت، برای ما مشخص می کند که پا را از گلیم درازتر نگذاریم و از محدوده شناخت علمی، فراروی نداشته باشیم. مقولات فاهمه نزد کانت، مانند عینکی نیستند که انسان به چشم می زند تا از دریچه آن به واقعیت نگاه نماید، بلکه اساسا کانت می خواهد فاصله بین انسان و واقعیت را از میان بردارد و به این سبب امکان شناخت علمی را فراهم نماید.